ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ အဂၤါရပ္တစ္ပါးစီ၏ အဓိပၸာယ္

အ၀ိဇၨာ= အ၀ိဇၨာဟူသည္ သစၥာတရားေလးပါးကုိ မျမင္ေအာင္ကာကြယ္ဖုံးအုပ္ တတ္ေသာ ေတြေ၀မုိက္မဲသည့္ ေမာဟကုိေခၚသည္။ အ၀ိဇၨာသည္ မိမိသႏၱာန္မွာရိွ၏။ ခႏၶာ၊ အာယတန၊ ဓာတ္၊ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္တရားေတြကုိ
မသိေအာင္ဖုံးအုပ္ထားျခင္းသည္အ၀ိဇၨာျဖစ္၏။။။ အဟုတ္အမွန္ကုိမသိတတ္ျခင္း၊ ျဖစ္ၿပီး ျဖစ္ဆဲ ျဖစ္လတၱံ ့
ရုပ္ကုိ ရုပ္ဟူ၍မသိ၊ အဖန္ဖန္ရုပ္နာမ္တုိ႔ ျဖစ္ပုံပ်က္ပုံအနိစၥသေဘာကို မသိ၊ ရုပ္နာမ္တုိ႔၏ ထိတ္လန္႔
ေၾကာက္မက္ဖြယ္ဆင္းရဲျခင္းသေဘာကိုမသိ၊ ဤကဲ့သုိ႔ မသိမုိက္မဲေတြေ၀မႈ ေမာဟတရားကိုေခၚသည္။ယင္း
ေမာဟ အ၀ိဇၨာသည္ အကုုသုိလ္တုိ႔၏ အရင္းအျမစ္မူလျဖစ္၏။ အကုသုိလ္တုိ႔ျဖစ္ေပၚရျခင္း၏အေျခခံအရင္း
အျမစ္ျဖစ္၏။ အ၀ိဇၨာကုိခြာႏုိင္မွ ၀ိဇၨာ(အမွန္သိျခင္း) ဥာဏ္ရမွ နိဗၺာန္ရႏုိင္၏။

အ၀ိဇၨာသည္ အပၸါယ္က်တရားျဖစ္၏။ မ်က္ခုံးလႈပ္လွ်င္ အပူေဇာ္ခံရအံ့၊ ေပါင္လႈပ္လွ်င္ မိန္းမရအံ့၊ခ်စ္သူ
ႏွင့္ေပါင္းရအံ့၊ ပခုံးလႈပ္လွ်င္ ေကာင္းခ်ီးေပးအံ့၊ သလုံးျမင္းေခါင္းလႈပ္လွ်င္ခ်စ္သူႏွင့္ေတြ႕ရအံ့၊အေပၚႏႈတ္ခမ္း
လႈပ္လွ်င္ အေ၀းစကားၾကားရအံ့စသည္ျဖင့္ အသားလႈပ္တာေတြကို ငါလႈပ္တယ္၊ ငါထင္ၿပီးေနတာ အတၱဒိ႒ိ
၀င္ၿပီး အ၀ိဇၨာျဖစ္၏။ ငါနာတယ္၊ ငါက်င္တယ္၊ ငါကုိက္တယ္၊ ငါေတာင့္တယ္၊ ငါတင္းတယ္အကုန္လုံးစြဲေန
ရင္ အတၱဒိဌိျဖစ္၏။ အ၀ိဇၨာျဖစ္၏။

ေတာင့္ျခင္း၊ တင္းျခင္း၊ နာျခင္း၊ ကိုက္ျခင္း၊ ခဲျခင္းေတြသည္ ပထ၀ီဓာတ္ပဲ၊ငါမဟုတ္ဘူး၊မၿမဲဘူး၊အနိစၥ
ဒုကၡ၊ အနတၱပဲဟုသိလွ်င္ သကၠာယဒိဌိ (မရိွတာကုိ အရိွထင္ေနျခင္း၊ မဟုတ္တာကုိ အဟုတ္ထင္ေနျခင္း)
ကုိစြန္႔၏။ အသိဇၨာ(အမွန္မသိျခင္း)ကိုပယ္၍ ၀ိဇၨာ(အမွန္သိျခင္း)ကုိ ျဖစ္လာ၏။ပူတာ၊ အးတာေတေဇာ ပဲ၊ အနိစၥ ဒုကၡ အနတၱပဲ၊ လႈပ္တာ၊ ရြတာ ၀ါေယာပဲ၊ အနိစၥ ဒုကၡ အနတၱပဲ၊ယုိတာ၊ စီးတာ အာေပါပဲ၊ အနိစၥ ဒုကၡ အနတၱပဲဟု ျမင္သိလွ်င္ သကၠာယဒိဌိျပဳတ္ရင္ ေသာတာပန္အစစ္ျဖစ္၏။

မ်က္စိအႀကိဳက္၊ နားအႀကိဳက္၊ ႏွာေခါင္းအႀကိဳက္၊ လွ်ာအႀကိဳက္၊ ကိုယ္အႀကိဳက္၊ မေနာအႀကိဳက္ ခံစား
ျခင္းျဖစ္သည့္ အယူလြဲမွားျခင္း မိစၦာဒိဌိျပဳတ္ၿပီး ျမတ္စြာဘုရား၏ တရားေတာ္မွလြဲ၍ ကုိးကြယ္ဆည္းကပ္
စရာမရိွဟု ယုံၾကည္ျခင္းရိွလွ်င္ ၀ိစိကိစၦာျပဳတ္၏။ ထုိအခါ ေသာတာပတိၱမဂ္သုိ႔ဆုိက္ေရာက္၏။ ေလာကုတၱ
ရာမဂ္ေအာက္ဆုံးမဂ္သုိ႔ေရာက္၏။ အပါယ္တံခါးလုံးလုံးပိတ္၏။ ကတိၿမဲ၏။ နိဗၺာန္ရမွာေသခ်ာ၏။ မိစၦာဒိဌိ
ႏွင့္ ၀ိစိကိစၦာျပဳတ္လွ်င္ ေသာတာပတိၱမဂ္သုိ႔ ဆုိက္ေရာက္၏။

သခၤါရ= ထုိထုိဘုံဘ၀၌ အဗ်ာကတ(ခႏၶာ၅ပါး၊ ရုပ္နာမ္ ၂ပါး)ဘ၀သစ္ကုိ ျဖစ္ေပၚေစတတ္ေသာကုသိုလ္
ကံ၊ အကုသုိလ္ကံမ်ိဳးေစ့ကုိဆုိပါသည္။ ထုိထုိဘုံဘ၀တုိ႔၌ ခႏၶာသစ္ျဖစ္ေပၚေစရန္ ျပဳျပင္ေစ့ေဆာ္တတ္
သည္ကုိ သခၤါရေခၚ၏။ ကာယသခၤါရ၊ ၀စီသခၤါရ၊ စိတၱသခၤါရဟူ၍ သုံးမ်ိဳးရိွ၏။ ယခုဘ၀ေသဆုံးပ်က္စီး
သည္ရိွေသာ္ ကုသုိလ္၊ အကုသိုလ္သခၤါရမ်ိဳးေစ့ေၾကာင့္ ထုိထုိဘုံဘ၀၌ အဗ်ာကတ၀ိပါတ္ေခၚ ၀ိညာ ဏကၡႏၶာ(နာမ္ခႏၶာ)အသစ္ဆက္ျဖစ္ရ၏။ ထုိ၀ိညာဏကၡႏၶာ၊ သခၤါရကၡႏၶာ(နာမ္ခႏၶာ)ႏွင့္ ရူပကၡႏၶာ(ရုပ္
ခႏၶာ)ဟူ၍ ရုပ္နာမ္ႏွစ္ပါး တစ္ၿပိဳင္နက္ျဖစ္လာရ၏။ ဘ၀သစ္၌ ၀ိညာဥ္နာမ္၊ ရုပ္၊ သဠာယတနသုံးပါး
ေပါင္းဆုံး၍ ရူပကၡႏၶာ(ရုပ္ခႏၶာ)၊ ေ၀ဒနကၡႏၶာ(နာမ္ခႏၶာ)၊ သညာကၡႏၶာ(နာမ္ခႏၶာ)၊ သခၤါရကၡႏၶာ(နာမ္
ခႏၶာ)၊ ၀ိညာဏကၡႏၶာ(နမ္ခႏၶာ)ဟူ၍ ခႏၶာငါးပါးျပည့္စုံေသာ ခႏၶာျဖစ္လာရ၏။ ထုိအခါငၾကြယ္၊ငခ်မ္းသာ၊
ငေဌးစသည္အားျဖင့္ အမည္ပညတ္ေခၚေ၀ၚၾက၏။ ထုိအခါ မ်က္စိ၊ နား၊ ႏွာေခါင္း၊ လွ်ာ၊ ကုိယ္၊ မေနာ
အာယတန ၆ပါး၊ သဠာယတနအာရုံ ၆ပါးတုိက္ဆုိင္လွ်င္ ဖႆအေတြ႕သည္ ျဖစ္ေပၚလာသည္။ ဖႆ
သည္ ႀကိတ္ႏွယ္ရ၏။ ထုိအခါ ဖႆျဖစ္လာ၏။ အရသာကိုခံစား၊ ခံစားေသာအခါ ေ၀ဒနာျဖစ္လာ၏။
သခၤါရသည္ အ၀ိဇၨာေၾကာင့္ျဖစ္၏။

၀ိညာဥ္= အ၀ိဇၨာေၾကာင့္ျဖစ္သည့္ သခၤါရသည္ ၃မ်ိဳးျဖစ္၏။
(က) ပုညာဘိသခၤါရ။ ေန႔စဥ္ျပဳလုပ္ေနက်သည့္ ဒါနကုသုိလ္၊ သီလကုသိုလ္၊ ဘာ၀နာကုသိုလ္
(သုိ႔)ဒါနသခၤါရ၊ သီလသခၤါရ၊ ဘာ၀နာသခၤါရလုိ႔လည္းေခၚ၏။
( ခ) အပုညာဘိသခၤါရ။ ေန႔စဥ္ျပဳလုပ္ေနၾကသည့္ ေလာဘအကုသိုလ္ေစတနာ၊ ေဒါသအကု
သိုလ္ေစတနာ၊ ေမာဟအကုသိုလ္ေစတနာ။
( ဂ) အာေနဥၨာဘိသခၤါရ။ ျဗဟၼာျပည္ေရာက္ေအာင္က်င့္ရေသာတရား။
ေရွးေရွးဘ၀ကျပဳခဲ့ေသာ ပုညာဘိသခၤါရေၾကာင့္ ယခုဘ၀ ကာမသုဂတိဘုံႏွင့္ ရူပဘုံတုိ႔တြင္ ပဋိသေႏၶ
၀ိညာဥ္ျဖစ္ရ၏။ အပုညာဘိသခၤါရေၾကာင့္ အပါယ္ဘုံ၌ ပဋိသေႏၶ၀ိညာဥ္ျဖစ္ရ၏။ အာေနဥၨာဘိသခၤါရ
ေၾကာင့္ အရူပဘုံ၌ သေႏၶ၀ိညာဥ္ျဖစ္ရ၏။ ထုိေရွးဘ၀က သခၤါရတုိ႔ေၾကာင့္ ယခုဘ၀၀ယ္ ပ၀တၱိအခါ၌
လည္း စကၡဳ၀ိညာဥ္၊ ေသာတ၀ိညာဥ္၊ ဃာန၀ိညာဥ္၊ ဇိ၀ွါ၀ိညာဥ္၊ ကာယ၀ိညာဥ္၊ မေနာ၀ိညာဥ္စသည့္
၀ိပါက္၀ိညာဥ္မ်ားျဖစ္ၾက၏။ ၀ိညာဥ္ေၾကာင့္ နာမ္ရုပ္ျဖစ္၏။

နာမ္ရုပ္= ပဋိသေႏၶ၀ိညာဥ္ျဖစ္ေပၚလာသည့္အခါ ၀ိညာဥ္ႏွင့္ယွဥ္ဘက္ျဖစ္ေသာ နာမ္ခႏၶာ ၃ပါးႏွင့္ကမၼရုပ္
ကလာပ္မ်ား တစ္ၿပိဳင္နက္ျဖစ္ေပၚလာသျဖင့္ ၀ိညာဥ္ေၾကာင့္ နာမ္ရုပ္ျဖစ္ရသည္ကုိဆုိ၏။

သဠာယတန= သ+အာယတန= သ-ေျခာက္ခု၊ အာယတန=တည္ရာဌာန
လူခႏၶာကုိယ္တြင္ မ်က္စိ၊ နား၊ ႏွာေခါင္းစေသာ တံခါးမႀကီး ၆ေပါက္ပြင့္ေနေသာအခါ ရူပါရုံ။ သဒၵါရုံ
စေသာ သူခုိး၊ ဓါးျပမ်ား၀င္ခြင့္ရသည္။

ဖႆ=အေတြ႕အထိကုိ ဖႆဟုေခၚ၏။ အာရုံ ၆ပါးျဖစ္လွ်င္ ဖႆ ၆မ်ိဳးရိွသည္။ အာရုံအေကာင္းစား
ေတြ႕ထိျခင္း၊ အလတ္စားေတြ႕ထိျခင္း၊ အညံ့စားေတြ႕ထိျခင္းဟူ၍ ၃မ်ိဳးျပား၏။ ဖႆသည္ ႀကိတ္နယ္၏။
ခံစားသာယာမႈအထင္ေပၚလာ၏။ ထုိအခါ ေ၀ဒနာျဖစ္လာ၏။

ေ၀ဒနာ= ခံစားျခင္းကုိ ေ၀ဒနာဟုေခၚ၏။ အေတြ႕အထိဖႆေၾကာင့္ ခံစားျခင္း ေ၀ဒနာျဖစ္ေပၚလာရ
သည္ဟုဆုိရာ၌ အေတာင္သုံးဆယ္ေလာက္ျမင့္ေသာ ကြမ္းသီးပင္ထိပ္ဖ်ားတြင္ လူတစ္ေယာက္တ္နးလန္း
ႀကီးျဖစ္ၿပီး ျပဳတ္က်ေတာ့မည့္အေနအထားကုိ ေအာက္ကျမင္ရသူကေၾကာက္ရြံ႕ၿပီး ေျခဖ၀ါးေတြယားလာ၏။
မ်က္စိျဖင့္ျမင္ရၿပီး အေတြ႕အထိ(စကၡဳသမၹႆဇာ)ေၾကာင့္ ေျခဖ၀ါးယားလာသည္အထိ ေၾကာက္ရြံ႕မႈခံစား
ရျခင္း ေ၀ဒနာျဖစ္ေပၚလာပုံကို သတိျပဳပါ။

တဏွာ= တပ္မက္ျခင္း၊ ႏွစ္သက္ျခင္း၊ သာယာျခင္းကုိ တဏွာဟုေခၚ၏။ အဆင္း၌သာယာျခင္း ရူပတဏွာ
အသံ၌သာယာျခင္း သဒၵတဏွာ၊ အနံ႕၌သာယာျခင္း ဂႏၶတဏွာ၊ အရသာ၌သာယာျခင္း ရသတဏွာ၊ အေတြ႕အထိ၌သာယာျခင္း ေဖာဌဗၺတဏွာ၊ ေတြ႕ႀကဳံခဲ့ၿပီးျဖစ္ေသာ စကၡဳ၊ ေသာတ စေသာ ဓမၼရုံစသည္
ုိတုိ႔၌ ျပန္လည္ေအာက္ေမ့သာယာေသာ ဓမၼတဏွာဟု၆မ်ိဳးရိွ၏။ လက္ေတြ႕ရူပါရုံ၊ သဒၵါရုံ၊ ဂႏၶာရုံ၊ ရသာရုံ
ေဖာဌဗၺာရုံဟူေသာ အာရုံ ၅ပါးမွတစ္ပါး ၾကြင္းသမွ်အလုံးစုံသည္ ဓမၼာရုံျဖစ္၏။
ခံစားမႈေ၀ဒနာေၾကာင့္ သာယာမႈတဏွာျဖစ္သည္ဟုဆုိရာ၌ အာရုံအေကာင္းစားႏွင့္ အလတ္စားကုိခံစား
ရလွ်င္ျဖင့္ တၿပဳံးၿပဳံးႏွင့္သာယာစုံမက္လွေသာ တဏွာကုိျဖစ္ေစ၏။ အာရုံအညံ့စားကုိခံစားရေသာအခါ ဒီ
တဏွာေသေတာ့မွာဘဲလုိ႔ထင္ရ၏။ သုိ႔ေသာ္ အညံ့စားေတြ႕ေလေလ အေကာင္းစားစိတ္ကူးေလေလျဖစ္
ေသာေၾကာင့္ တဏွာမေသပါ။ စိတ္ကူးယဥ္ေသာ တဏွာ၊ လွမ္းၿပိးေတာင့္တေသာတဏွာျဖစ္၏။ ဘုရား
ေလးဆူအၾကာငး အစာမစားရေသာ ၿပိတၱာမ်ားသည္ ဘယ္ေတာ့မွစားၾကရမည္လဲဟု လွမ္းၿပီးေတာင့္တၾက
၏။ မေသၾကေပ။ တဏွာသည္ အာရုံအေကာင္းစားႏွင့္ အလတ္စားကုိေတြ႕ေသာအခါ သာယာ၏။ အာရုံ
အညံ့စားကုိေတြ႕ေသာအခါ အေကာင္းစားကုိလွမ္း၍ ေတာင့္တ၏။

ဥပါဒါန္= အနည္းငယ္တပ္မက္မႈသည္ တဏွာျဖစ္၍ လြန္လြန္ကဲကဲစြဲလမ္းတပ္မက္မႈသည္ ဥပါဒါန္ျဖစ္၏။
ကာမႈပါဒါန္၊ ဒိဌဳပါဒါန္၊ သီလဗၺတုပါဒါန္၊ အတၱ၀ါဒုပါဒါန္အားျဖင့္ ေလးပါးျပား၏။

ဘ၀= ကမၼဘ၀၊ ဥပပတိၱဘ၀ဟု ၂မ်ိဳးရိွ၏။ ေလာကီကုသိုလ္၊ အကုသိုလ္ကံဟူေသာ ေစတနာ ၂၉ပါးသည္
ကမၼဘ၀ျဖစ္၏။ အေၾကာင္းကံေၾကာင့္ျဖစ္ရေသာ ေလာကီ၀ိပါတ္ ၃၂ပါးႏွင့္ ကမၼဇရုပ္မ်ားသည္ ဥပပတၱိ
ဘ၀ျဖစ္၏။ ဒုစရုိက္ ၁၀ပါးသည္ အကုသိုလ္ကမၼဘ၀ျဖစ္၏။ ကုသလကမၼပထတရား ၁၀ပါးသည္ ကုသုိလ္
ကုသိုလ္ကမၼဘ၀ျဖစ္၏။

ဇာတိ= ထုိထုိဘုံဘ၀၌ ျဖစ္ရျခင္း၊ ပဋိသေႏၶတည္ေနရျခင္းကုိ ဇာတိဟုေခၚ၏။ အမိ၀မ္းေခါင္း၌ အညစ္အ
ေၾကးအလူးလူးျဖင့္ ကိန္းေအာင္းပဋိသေႏၶေနရေသာ ဇာတိဒုကၡကုိ ဘုရားရဟႏၱာမ်ားသာ အတိအက်
သိျမင္ၾက၏။

ဇရာမရဏ= သတၱ၀ါတုိင္းသည္ ထုိထုိဘုံဘ၀၌ ပဋိသေႏၶဇာတိရ၍ တိရိစၦာန္၊ လူ၊ နတ္၊ ျဗဟၼာဟူေသာ
ခႏၶာကုိယ္ကုိရရိွပါက အုိမင္းေဆြးေျမ႕ရင့္ေရာ္ျခင္း ဇရာ၊ ေသရျခင္း မရဏတုိ႔ကို ေတြ႕ရမည္သာျဖစ္၏။
မေသမီစုိးရိမ္ပူေဆြးျခင္း(ေသာက)၊ ငုိေၾကြးျခင္း(ပရိေဒ၀)၊ ခႏၶာကုိယ္ဆင္းရဲရျခင္း(ဒုကၡ)၊ စိတ္ဆင္းရဲ
ရျခင္း(ေဒါမနႆ)၊ ျပင္းထန္စြာပူေဆြးရျခင္း(ဥပါယာသ)တုိ႔ကိုလည္း ေတြ႕ႀကံဳရမည္သာျဖစ္ေပသည္။